Sağlık Bakanlığı Politikaları ve Stratejik Plan ile belirlenmiş, Sağlık Bilişim Sistemleri ve İletişim Teknolojileri ile ilgili amaç, hedef ve strateji doğrultusunda, plan ve programlar hazırlamak, uygulamalara ilişkin standartlar belirlemek, sağlık bilgi sistemlerinin ülke genelinde kullanımını yaygınlaştırmak, bu alanda kullanılacak ürünlerin belirlenen standartlara uygunluğunu sağlamak, standartlara uygunluğu belgelendirme süreçlerini yürütmek gibi pek çok alanda görevleri bulunan Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, ülkemizdeki sağlık bilişiminin kalitesini daha da artırmayı amaçlıyor. Bu işin başındaki yetkili olan Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürü Sayın Dr. Hakkı Öztürk ile bu sayımızda bu amaçlananlar hususunda bir söyleşi gerçekleştirdik.

 

Sağlık Bakanlığı Politikaları ve Stratejik Plan ile belirlenmiş Sağlık Bilişim Sistemleri ve İletişim Teknolojileri ile ilgili amaç, hedef ve strateji doğrultusunda, yeni dönemde değişimle birlikte sağlık bilişiminde nasıl bir sistem tasarladınız?

Bakanlık olarak benimsediğimiz en temel strateji; birey ve topluma kolay erişilebilir, kaliteli, etkili ve etkin sağlık hizmeti sunmak. Bunun için de sağlık hizmet sunumunu izlemek, değerlendirmek ve kanıta dayalı karar almak için "sağlık bilgi sistemlerini geliştirmek" öncelikli hedeflerimiz arasında yer alıyor.

Bakanlığımızın 2013-2017 stratejik planı ile yeni dönemde, sağlık bilgi sistemlerini geliştirmek üzere Türkiye Sağlık Bilgi Sistemi'ni iyileştirmeye yönelik dev adımlar atmayı planlıyoruz. Elektronik sağlık kayıtları sistemini ve portalını geliştirme çalışmalarına devam ediyoruz. Karar destek sistemi için veri ambarları kurarak veri madenciliği uygulamalarını iyileştireceğiz. Sağlık hizmeti sunan ve kullananların e-sağlık uygulamalarına erişimini artırmak ve e-sağlık uygulamalarını yaygınlaştırmak için sağlık bilişim standartlarını oluşturuyoruz. Sağlık hizmetine erişimi, hizmet sunumunun kalitesini ve etkinliğini artırmak için sağlık bilgi sistemlerinin Sağlık-Net ile entegre çalışmasını sağlamak üzere çalışmalar yürütüyoruz. Sağlık Bilgi Sistemlerini kullanan kişi ve kurumlar ile sağlık bilgi sistemleri geliştiren sektör için kalite ve güvenlik standartları hazırlıyoruz. Bilgi güvenliği ve kişisel mahremiyetin korunması kapsamında, kişisel ve kurumsal sağlık kayıtlarının gizlilik, güvenlik ve mahremiyet esaslarını belirlemek ve uygulamak üzere çalışmalar yapıyoruz.

Bir yandan mevcut alt yapının iyileştirilmesi ve geliştirilmesi çalışmalarını sürdürürken bir yandan da bilişim teknolojileri alanındaki yenilikleri ülkemize kazandırma gayreti içerisindeyiz. Örneğin; 2005 yılından beri aile hekimliği bilgi sistemi üzerinden topladığımız veriler bir veri tabanında tutuluyordu. 2009 yılından itibaren de Sağlık.Net yapısı altında hastanelerden toplamış olduğumuz veriler ayrı bir veri tabanında bulunuyordu. 2012 yılı Ağustos ayında gerek aile hekimliği gerekse hastanelerden toplanan verileri tek bir çatı altında birleştirdik. Başlangıçta sadece Bakanlığımıza bağlı sağlık tesislerinden veri topluyorduk. Şimdi ülke genelindeki özel sağlık tesisleri ve üniversite hastanelerini de kapsayacak şekilde uygulamayı genişlettik.

 

Bilindiği gibi güncel bilişim ve iletişim teknolojileri denildiğinde ilk akla gelenlerden biri bulut bilişim teknolojisi. Sağlık bilişimi alanında bu teknolojiyi uygulamaya almak üzere proje plan ve teknik hazırlıklarımızı tamamladık. Sistemi kurduğumuzda tüm sağlık tesisleri sağlık özel ağı üzerinden çok noktadan çok noktaya güvenli bir şekilde veri alış verişinde bulunabilecek.

 

Genel Müdürlüğünüz, SBNet projesi ile Intranet ağını faaliyete geçirmeyi planlamış ve ilk olarak Ankara Gazi Mustafa Kemal Devlet Hastanesi'nin network ve sunucu parkını kendi bünyesine taşımıştır. Bu projeden ve beklenen yararlardan bahsedebilir misiniz?

SBNet projesi; sağlık sektöründe yer alan kurum ve kuruluşların kaynaklarını ve sağlıkla ilgili verileri ortak kullanabilmeleri, veri iletişimini güvenilir ve hızlı bir kanal üzerinden yapabilmeleri amacıyla ülke genelinde oluşturulacak "sağlık özel ağı"dır.

 

Bu projeyi hayata geçirdiğimizde Bakanlık merkez ve bağlı birimleri, il sağlık ve halk sağlığı müdürlükleri, hastaneler, aile sağlığı merkezleri ve diğer tüm sağlık kurum ve kuruluşlarını "sağlık özel ağı" üzerinden birbirine bağlamış olacağız.

 

Hastaneleri intranete dahil etme sürecinin etkilerini izlemek amacıyla ilk olarak Ankara'da pilot uygulama gerçekleştirdik. Gazi Mustafa Kemal Devlet Hastanesinin network ve sunucu parkını Bakanlık merkez alt yapısına başarılı bir şekilde taşıdık. Ülke genelindeki tüm hastanelerimiz, tesis edeceğimiz veri merkezleri üzerinden kendi bilgi sistemlerini çalıştıracaklar. Böylelikle her bir hastanede bulunan sunucular ve uygulamalar bu merkezlerde değerlendirilecek.

 

Bu sayede gerek sunucu gerekse lisanslama açısından önemli ölçüde maliyet avantajı elde etmiş olacağız. Bunun yanı sıra; hız, güvenlik, sürdürülebilirlik, bakım ve destek gibi pek çok avantaj daha sağlamış olacağız.

 

SBNet kapsamı içinde hastanelerde artık sunucu bulundurulmayacağı anlaşılıyor. Hastane Bilgi Yönetim Sistemi üreticilerinin kullandıkları ya da kullanacakları mimari konusunda Genel Müdürlüğünüzün bir öngörüsü var mı?

 

Gerek hastane bilgi yönetim sistemi üreticilerinin gerekse hastane idarelerinin "bulut bilişim" alt yapısından daha verimli bir şekilde faydalanabilmek için "çok katmanlı mimari"yi tercih etmelerinin uygun olacağını düşünüyoruz. Bu yöndeki görüşümüzü bir çok platformda dile getirdik. Bunu bir kez de buradan ifade etmek isterim.

Bu yazılım teknolojisinin daha sağlıklı, verimli, hızlı, güvenli ve ekonomik şekilde kullanılabilmesi için sistem ve ağ altyapısında da yenilik çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Kuracağımız bölgesel veri merkezlerine ek olarak sağlık kuruluşlarımızda mevcut "noktadan noktaya" ağ teknolojisi yerine "çok noktadan çok noktaya" teknolojisi ile "Türkiye Sağlık Ailesi Bulutu"nu yani SBNet'i oluşturacağız. SBNet, hedeflenen 500 binin üzerindeki kurum içi kullanıcı sayısı ile Türkiye'nin en büyük intraneti olmaya aday.

 

Sağlık-Net kapsamında bilgi güvenliği ve kişisel mahremiyet konularında geliştirilen politikaları uygulamak üzere oluşturulan altyapı nedir?

 

İşletmekte olduğumuz veri merkezimiz teknolojinin sağlamış olduğu en son güvenlik ürünleri ile donatılmıştır. Ülke genelinde kuracağımız diğer veri merkezleri de aynı teknolojiye sahip olacaklar. Bu, işin teknolojik boyutu. Hukuki boyuta baktığımızda; Bakanlığımızın teşkilat ve görevlerini düzenleyen 663 sayılı KHK'nın 8/j maddesi gereğince kişisel mahremiyetin korunmasına yönelik mevzuat çalışmaları Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü'müzün uhdesindedir. Biz Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bu yönde tam destek veriyoruz. Diğer taraftan Genel Müdürlüğümüz için “ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi” kurulmasına yönelik çalışmaları başlattık. Gerek merkez birimleri gerekse taşra birimleri çalışanlarının bilgi güvenliği ve kişisel mahremiyetin korunmasına yönelik farkındalıklarının artırılmasını en önemli işimiz olarak görüyoruz. Bu denli geniş bir kitleye farkındalık eğitimlerinin verilebilmesi ve bu eğitimlerin düzenli olarak tekrar edilebilmesi için yine bilgi teknolojilerinden faydalanmayı düşündük. Uzaktan eğitim sistemini kullanarak tüm sağlık çalışanlarına yönelik eğitim içeriği temin etme çalışmalarını başlattık.

 

Türkiye'nin son dönemde Sağlıkta model ülke olma yolunda emin adımlarla ilerlediğini görüyoruz. Bu konudaki düşünceleriniz nelerdir?

 

Dünya geneline baktığımızda birkaç ülkenin bizden bir iki adım önde olduğunu görmek mümkün. Ancak bu ülkelere baktığımızda her birinin nüfusu ülkemizin büyük şehirlerinden biri kadar. Bu noktadan hareketle bir değerlendirme yapacak olursak gerçekten de ülkemizin kendi öz kaynakları ile hareket ederek sağlık bilişimi alanında şimdiden bir model ülke olduğunu söyleyebiliriz.

 

Biz, sağlık kuruluşlarından kişi bazlı veri toplayarak vatandaşı adına içerisinde verilen hizmeti, hizmet sunumunda kullanılan ilaç, araç, gereç ve malzemeyi, hizmete katılan sağlık personelini, hizmetin tümüne ilişkin mali bilgileri entegre bütünleşik bir elektronik sağlık dosyasında toplayabilen nadir ülkelerden birisiyiz. Yine tüm hastanelerdeki insan ve malzeme kaynaklarını merkezi bir yapıda yönetebilmeyi başarmış bir ülkeyiz.

 

Hepimizin bildiği merkezi hastane randevu sistemimiz tüm ülke vatandaşlarını kapsayan dünyadaki ilk ve tek çağrı merkezi çözümüdür.

 

Bugün sağlık bilişimi alanında faaliyet gösteren bir çok firmamız yurt dışında kendine pazar bulabilmektedir. Bu da gösteriyorki uluslar arası alanda söz sahibi ülkeler arasına girmeyi başarmış durumdayız. Bu başarının altında uluslar arası standartlara uygunluğu ve yetişmiş ve nitelikli iş gücünü görmek mümkün. Bakanlık olarak mevcut kaynaklarımızı iyi yönetmeye devam edersek, özellikle sağlık bilişimi alanında liderlik koltuğuna oturmamamız için hiçbir sebep göremiyorum. Halen bu koltuğu bir iki ülke ile paylaşıyoruz. Ama hedefimiz lokomotif ülke olmak. Uluslar arası pazarda Bakanlığımızdan destek isteyen tüm kuruluşlara kapımızın açık olduğunu bir kez daha ifade etmek isterim.

 

Ülkemiz Sağlık Bakanlığı'nın gelecekte gerçekleştirmeyi planladığı yeni projeler ve çalışmalar var mıdır? Bunlardan bahsedebilir misiniz?

 

Bu çalışmalardan bazılarını şöyle sıralayabilirim. Bulut bilişim teknolojisi, elektronik imza kullanımının yaygınlaştırılması, Türkiye sağlık veri modelinin geliştirilmesi, Aile Hekimliği Güçlendirme Projesi, mobil uygulamaların yaygınlaştırılması, kişi bazlı elektronik sağlık kaydı, halk sağlığı bilgi sistemi, Türkiye sağlık istatistik bilgi sistemi, güçlü bir karar destek sistemi, teletıp, merkezi elektronik belge yönetimi gibi daha bir çok proje planımız hazır. Bunlardan bir çoğunun kurulum çalışmalarına başladık. Halk sağlığı bilgi sisteminin önemli bir bölümü hazır ve Sağlık.Net altyapısı ile entegre çalışıyor. Mobil uygulama geliştirmek üzere mevcut insan kaynaklarımızın profesyonel eğitim almasını sağlayacağız.

 

Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü'nün Karar Destek Sistemi, Teletıp, EBYS ve e-imza ile ilgili çalışmalarından bahsedebilir misiniz?

 

Sağlık Hizmetlerini planlamak amacıyla oluşturulan “Karar Destek Sistemi” için veri ambarları kurmak ve veri madenciliği uygulamalarını iyileştirmek Bakanlığımızın 2013-2017 Stratejik Planında da ifadesini bulmuştur. Öncelikle üst düzey yöneticiler olmak üzere her kademedeki personelimiz için Karar Destek Sistemi oluşturmayı amaçladık. Sistemde veriler günlük olarak yedeklenmekte ve iş zekası sistemi söz konusu veriler üzerinden gösterilmektedir. Gösterilen bilgiler salt okunur özelliktedir, herhangi bir güncellemeye izin verilmemektedir. Bilgilere internetin olduğu her ortamda erişilebilmektedir. Oluşturulan altyapı ile yeni raporlamalar yapılabilmekte, grup ve kullanıcı bazında yetkilendirme yapılarak gizlilik politikası oluşturulabilmektedir.

 

Karar destek sistemini önceliklendirmek zorundayız ve mevcut yapıyı geliştirme, iyileştirme çalışmalarımız devam ediyor. Önceliklendirmeliyiz; zira topladığımız verileri hizmete sunduğumuz ölçüde sistemlerimizin başarıya ulaşacağına ve gelişeceğine inanıyoruz.

 

Teletıp projesinde öncelikli alanlarımız radyoloji ve patolojidir. Projenin kapsamı, üretilen görüntülerin ve raporların bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla sağlık kurumları arasında transfer edilmesi ve uzaktan konsültasyon hizmeti verilmesidir.

 

Tele radyoloji ile; radyolojik görüntülerin ve raporların bilişim teknolojileri aracılığı ile elektronik ortamda toplanmasını ve paylaşımını sağlayacağız. Böylelikle radyolojik görüntüleme ve rapor kalitesinin artırılmasını ve standardizasyonunu sağlamış olacağız. Ayrıca, radyoloji uzmanı istihdam edilemeyen noktalara raporlama hizmeti vererek radyoloji hizmet sunumunun geniş bir alanda verilmesine de olanak sağlayacağız. Bekleme süresi uzun olan hastanelere raporlama hizmeti sunarak rapor bekleme sürelerini ortadan kaldıracağız. E-radyoloji ile; elektronik ortamda vaka değerlendirmesi yapılabilecek. Tekrarlanan tetkikler engellenmiş olacak, hastanelerin film maliyetleri azalacak, radyolojik görüntülerin ve bu görüntülere ait raporların tedavinin her seviyesinde yetkilendirilmiş klinisyenler ile paylaşımı sağlanabilecek.

 

Bugün itibariyle görüntülemeye ait indeksin kayıt altına alınacağı merkezi veri tabanını oluşturduk. Halihazırda PACS sistemi olan hastanelerimizin merkezi veri tabanına entegrasyonunu sağlıyoruz. Proje kapsamında, sistemin yönetilebilirliğinin sağlanması amacı ile ihtiyaç duyulan görüntüleme, raporlama ve depolama kapasitelerine göre teleradyoloji veri merkezlerini oluşturmayı planlıyoruz.

 

Bakanlığımız merkez teşkilatında belge ve bilgi alışverişinin elektronik ortama aktarılmasını ve internet üzerinden bu bilgilerin anlık olarak yönetilmesini sağlamak üzere EBYS'yi kurduk. EBYS kullanımı ile, bürokratik işlemleri azaltmayı, resmi yazışmalarda zaman, yer ve iş gücü tasarrufu sağlamayı ve iş ve işlemlerde kâğıt kullanımını kaldırmayı amaçladık. Halen Bakanlık merkez teşkilatı ve bağlı kuruluşlarında uygulamayı başarıyla yürütüyoruz. EBYS uygulamamız ÇKYS uygulamamız ile kısmen entegre çalışıyor. Entegrasyon tamamlandığında ÇKYS 'de oluşturulan atama, terfi vb. kararların EBYS'ye otomatik aktarılması suretiyle imza sürecine dahil edilmesi mümkün olacak.

 

E-imza çalışmalarına pilot uygulama olarak Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Denetim Hizmetleri Başkanlığında geçtik. E-imza temin çalışmalarını merkez teşkilatta tamamladık, bağlı kuruluşlarda e-imza teminine devam ediyoruz. Ayrıca e-imzada mobilizasyon çalışmasını sürdürüyoruz. Uzman hekimlerimize ve aile hekimlerimize e-imza temini için alt yapı çalışmalarımız devam ediyor.

 

Sağlık Bakanlığımız, Sağlık.Net, MHRS, İlaç Takip Sistemi (İTS) gibi çok önemli projeleri başarı ile sonuçlandırdı. Genel Müdürlük olarak bu projelerden uluslararası alanda faydalanma yoluna gitmeyi düşünüyor musunuz?

 

Elbette düşünüyoruz. Sağlık.Net ve MHRS projelerinin gerek yurt içi gerekse uluslararası platformlarda tanıtımını önemsiyoruz. Uluslararası işbirliğine yönelik her görüşme ve yazışmada Sağlık.Net, MHRS ve ÇKYS gibi ulusal ölçekte işlettiğimiz projelerimizin tümü hakkında bilgi ve tecrübe paylaşımında bulunuyoruz.