e-Sağlık Yaklaşımının Nihai Hedefleri

           Sağlık hizmetlerine erişim ve hizmet sunumunda etkinliğin artırılması, sağlık tehditlerine karşı hızlı ve etkin önlem alınması, halk sağlığı ağlarının oluşturulması, yöneticilerin,  vatandaşların ve sağlık hizmeti sunanların sağlıkla ilgili doğru ve kesintisiz bilgilere ulaşabilmeleri, elektronik sağlık kayıtları, teletıp uygulamaları ve sağlık bilişimi alanında yetişmiş insan kaynağının oluşturulmasıdır.

Bin dokuz yüz doksan’lı yılların ortalarında bazı ülkelerle birlikte internetin ülkemizde de kullanıma girmesiyle birlikte “bilgi” önemli bir güç unsuru olarak kavranmıştır. Avrupa Birliği’nde gelecek on yılda, uluslararası rekabet edebilir bilgi tabanlı ekonomiyi oluşturmak amacıyla “Information Society For All (Herkes İçin Bilgi Toplumu)” söylemi ile e-Avrupa çalışmaları başlatılmıştır. Bu çalışmaların hedefi bilgi ve iletişim teknoojilerini etkin kullanabilen yetişmiş insan gücünü ve bilgi toplumunu oluşturmaktır.

          Gerek toplumun tüm kesimlerini ilgilendirmesi gerekse kendine özgü karmaşık yapısı nedeniyle sağlık bilgi ve iletişim teknolojilerinden daha etkin yararlanılmasını gerektiren bir sektör niteliğini taşımaktadır.

          Sağlıkta hizmet sunumu, planlama ve değerlendirmelerde “bilgiye dayalı yönetim” kuşkusuz vazgeçilmez bir unsurdur. Günümüz yaklaşımlarında sağlık alanında bilgi toplumu anlayışının kazandırılması, ülkelerin kalkınmaları için bir öncelik olarak algılanmaya başlamıştır.

          Sağlık Bakanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile 2003 yılı başlarında başlatılan Türkiye Sağlık Bilgi Sistemi çalışmaları ve yıl sonunda yayınlanan Eylem Planı, Sağlıkta Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanında yürütülmesi gerekli faaliyetlerin esas çerçevesini oluşturmaktadır. Devlet Planlama Teşkilatı tarafından başlatılan e-Dönüşüm Türkiye Projesi’nin önemli kesimini e-Sağlık oluşturmaktadır. 2003/48 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yayınlanan “e-Dö-nüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı” on beş e-Sağlık ey-lemini içermektedir. Söz konusu ey-lemler Türkiye Sağlık Bilgi Sistemi çalışmalarının bir sonucudur.

          e-Sağlık Yaklaşımının Nihai Hedefleri:

          Sağlık hizmetlerine erişim ve hizmet sunumunda etkinliğin artırılması,

          Sağlık tehditlerine karşı hızlı ve etkin önlem alınması,

          Halk sağlığı ağlarının oluş-turulması, yöneticilerin, vatandaşların ve sağlık hizmeti sunanların sağlıkla ilgili doğru ve kesintisiz bilgilere ulaşabilmeleri,

          Elektronik Sağlık Kayıtları, Teletıp Uygulamaları ve Sağlık Bilişimi alanında yetişmiş insan kaynağının oluşturulmasıdır.

          e-Sağlık Yaklaşımının Nihai Hedeflerini Gerçekleştirmede Yapılması Gerekli Temel Çalışmalar:

          Sağlık Bilişimi alanında geliştirilen standartların saptanması,

          Tıbbi Sarf Malzemesi Sınıf-landırma Sistemi ve Barkod Etiketleme Standartlarının uygulanması,

          Kan ve kan ürünleri Barkod Etiketleme Standardının uygulanması,

          Birinci basamak sağlık kurumlarında elektronik sağlık kaydının oluşturulması,

          Elektronik Hasta Kayıt-ları (EHK) için kullanılacak model, içerik ve yapı standartlarının geliştirilmesine yönelik çalışma yapılması,

          Entegre Sağlık Enformasyon Sistemleri’nin geliştirilebilmesi için önerilecek mesaj iletişimi standartlarının geliştirilmesine yönelik çalışma yapılması,

          Sağlık bakım hizmeti veren ve ödemelerini yapan kurumlar arasında klinik ve idari verilerin elektronik olarak iletişimini sağlamak için gerekli standartların geliştirilmesine yönelik çalışma yapılması,

          Ulusal Elektronik Hasta Kayıtlarında yer alacak klinik verilerin kodlanması ile ilgili kontrollü tıbbi terminolojilerin belirlenmesi,

          Ulusal Elektronik Hasta Kayıtları'nda yer alacak Klinik Verilerin Kodlanması ile ilgili kontrollü tıbbi terminolojilerin uygulanma ve yaygınlaştırma planlarının geliştirilmesi,

          Ayakta ve yatarak tedavi gören hastalar için Ulusal Vaka Bileşimi Sınıflandırma Sistemleri’nin geliştirilmesi,

          Sağlık bakım hizmeti veren kuruluşların uygulayacakları Sağlık Bilgi  Yönetimi   Standartları’nınbelirlenmesi yönünde çalışmalar yapılması,

          Kişisel sağlık kayıtlarının erişim denetimi (e-imza) ve gizlilik ihtiyaçlarının belirlenmesi,

          Sağlık verilerinin modellenebilmesi için Veri Modeli Analizi yapılması, bu modellerin uyarlanabilirliğinin saptanması ve Türkiye için bir bağlamsal (Contextual) model ile ulusal sağlık verileri kavramsal (conteptual) ve mantıksal veri modellerinin oluşturulması,

          Bireysel bazda toplanacak Ulusal Minimal Sağlık Veri Setle-ri’nin belirlenmesi ve Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü hazırlanması,

          nelik gerekli kaynaklar tahsis edilmiştir.

          “Sağlık Hizmetleri Finans-man Yönetiminin Güçlendirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması İçin Altyapı Geliştirilmesi”ne dönük kapsamlı bir proje geliştirilmiştir.

          Gelecek ihtiyaçlar dikkate alınarak “e-Sağlık Proje Teklifi” hazırlanmış ve ITU (International Telecommunication Union)'a su-nulmuştur. Proje teklifi, ITU tara-fından kabul edilmiş ve Aralık 2003'de Cenevre'de gerçekleştirilen Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi ba-sın bildirgesinde (Türkiye'nin e-Sağlık Projesi-Turkey's e-Health Project) yayınlanmıştır. Sağlık Bakanlığı ve ITU iş birliğinde projenin uygulamaya konmasına ilişkin üzerinde çalışmalar devam etmektedir.

          Sağlık kayıtlarının güvenlik, mahremiyet ve gizliliğini sağlamaya yönelik e-imza konusunda gerekli ihtiyaçlar belirlenmiştir.

          Türkiye Sağlık Bilgi Sistemi/e-Sağlık Çalışmalarının Sağladığı Yararlar:

          Tüm paydaşların dahil edil-mesi sayesinde konu ile ilgili farkındalık yaratılmıştır.

          Sağlık Bakanlığı'nın üzerinde çalışmakta olduğu bilişim projeleri daha nitelikli ve standardlara dayalı hale gelmiştir.

          Kamu, üniversiteler, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği platformu oluşturulmuştur.

          Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın en önemli bileşenlerinden birisi “Sağlık Bilgi Sistemleri” olmuştur.

          Sonuç olarak;

          e-Sağlık projeleri uzun soluklu projelerdir. Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın başarısı büyük ölçüde e-Sağlık projelerinin uygulamaya geçirilmesi ile doğru orantılıdır. Sağlık hizmet sunumu ve finansmanının birbirinden ayrılması, Genel Sağlık Sigorta sisteminin kurulması, hizmet sunumu ve sigorta sistemi arasında birlikte işlerliğin (interoperability) ve elektronik veri değişiminin sağlanması üzerinde yoğunlaşılan konuların başında gelmektedir. Hala gelişmiş ülkelerde bu konularda yoğun çalışmalar sürdürülmektedir.

          Bu bağlamda, e-Sağlık hizmetlerinin etkinleştirilmesinde sağlayacağı yararlar dikkate alındığında, Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde bilgi ve iletişim teknolojileri projelerin yürütülmesi, yönetilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması Sağlık Bakanlığı bünyesinde yüksek nitelikli personel istihdamına olanak sağlayan “Sağlık Enformasyon ve Bilişim Teknolojileri”temel hiz-met biriminin kurulması ile mümkün görülebilmektedir

Programı’nın başarısı büyük ölçüde e-Sağlık projelerinin uygulamaya geçirilmesi ile doğru orantılıdır. Sağlık hizmet sunumu ve finansmanının birbirinden ayrılması, Genel Sağlık Sigorta Sistemi’nin kurulması, hizmet sunumu ve sigorta sistemi arasında birlikte işlerliğin (interoperability) ve elektronik veri değişiminin sağlanması üzerinde yoğunlaşılan konuların başında gelmektedir. Hala gelişmiş ülkelerde bu konularda yoğun çalışmalar sürdürülmektedir.

          Bu bağlamda, e-Sağlık hizmetlerinin etkinleştirilmesinde sağlayacağı yararlar dikkate alındığında, Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde bilgi ve iletişim teknolojileri projelerin yürütülmesi, yönetilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması Sağ-lık Bakanlığı bünyesinde yüksek nitelikli personel istihdamına olanak sağlayan “Sağlık Enformasyon ve Bilişim Teknolojileri”temel hizmet biriminin kurulması ile mümkün görülebilmektedir.

          e-Sağlık Nedir?

          Bilgi ve İletişim teknolojilerinin tüm fonksiyonlarının, vatandaşların ve hastaların sağlığını iyileştirmek ve sağlık hizmetlerine ulaşılabilirliğini artırmak için kullanılmasıdır.

          Lizbon’da 23-24 Mart 2000 tarihlerinde gerçekleştirilen Avrupa Konseyi toplantısında, 15 Avrupa Birliği Ülkesinin Hükümet ve Devlet Başkanları, Avrupa’nın gelecek On Yılda “Dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi tabanlı ekonomisi” haline gelmesini hedef koydular. Bilgi tabanlı ekonominin oluşturulması için kritik nokta, internetin sağladığı olanaklardan yararlanılması ve bilgi teknolojileri alanında yetişmiş insan kaynağının oluşturulması. Bu amaçla Avrupa Birliği “e-Avrupa Girişimi”ni başlattı.

          Benzer biçimde 11-12 Mayıs 2000 tarihlerinde Varşova’da yapılan Avrupa Balkanlar Konferansı’nda aday lkeler de “e-Avrupa Girişimi”ni benimseyerek “e-Avrupa-benzeri bir Eylem Planı” (e-Av-rupa+) hazırlamaya  karar verdiler. Haziran 2001 tarihinde Göteborg Zirvesi’nde Türkiye, diğer aday ülkelerle birlikte e-Avrupa+ Eylem Planına taraf oldu.